Cầu Trường Tiền Huế

Sắp đến ngày kỷ niệm 28 năm ngày xa trường 21/5/1981, bổng nhớ thầy Cao Đống đang lúc giảng bài có hỏi , đại ý là : Các em sống ở Huế đã từng qua lại cầu Trường Tiền nhiều lần, đã có bao giờ dừng lại để sờ vào vài cầu chưa?
Hôm nay, tìm được một bài viết trên mạng. Có lần thấy trong NetCodo. Bây giờ thì tìm không ra nữa. Bài này lại thấy đăng trong nhiều trang web khác nhau mà không biết tác giả....Xin chép lại để GH Group xem.

“Cầu Trường Tiền sáu vài mười hai nhịp,
Anh qua không kịp, tội lắm em ơi!
Bấy lâu ni mang tiếng chịu lời,
Dẫu có xa nhau đi nữa cũng tại ông trời mà xa!...”

Theo nhiều sử sách cho biết, cầu được xây dựng từ năm 1897 đến năm 1899 thì hoàn tất. Công việc kiến trúc do hãng Eiffel (Pháp) thi công, và ngay lúc ấy cầu được xây dựng thành 6 vài 12 nhịp, chiều dài cầu 401m10, bề ngang lòng cầu 6m20, mặt cầu lúc đó chỉ mới lát bằng ván gỗ lim (1).


- Năm 1904 Cầu Trường Tiền bị bão làm hư hỏng nặng, sau 2 năm cầu được tu sửa lại. Lần này cầu được đúc bằng bê tông cốt thép.

- Năm 1937 cầu Trường Tiền mới lại được "đại trùng tu" và mở thêm hai hành lang hai bên cầu dành cho người đi bộ, xe đạp, với những vòng lan can được mở rộng ở 5 trụ cầu giữa 2 vài để có chỗ dừng chân, tránh nhau rất khoa học và tiện lợi trong giao thông. Lần tu sửa này chỉ có 3 tháng.

- Năm 1946 cầu bị đặt mìn giựt sập hai phía tả ngạn. Hai năm sau cầu được tu sửa tạm để đi lại.

- Năm Mậu thân (1968), cầu lại bị sụp đổ một lần nữa do chiến tranh. Hai năm sau được cho thay thế bằng một vài cầu gỗ

Từ năm xây dựng xong đến nay (1899-1995), cầu Trường Tiền có 4 tên gọi khác nhau:

- 1899-1907 nó được đặt tên là cầu Thành Thái.

- 1914-1918, Chính quyền Pháp đổi tên thành cầu Clémenceau là tên của Thủ tướng Pháp lúc bấy giờ.

- Năm 1945 đổi tên Tây ấy thành cầu Nguyễn Hoàng, vì Nguyễn Hoàng đã có công khai phá, mở mang vùng đất Thuận Hoá giữa thế kỷ XVI đến đầu thế kỷ XVII.

Ba cái tên trên người dân Huế không quen dùng, mà chỉ gọi cái tên tục của nó là cầu Trường Tiền mà thôi, vì xưa kia hai bên tả ngạn đối diện cầu, Triều đình Huế có thành lập một cái công trường đúc tiền gọi tắt là Trường Tiền.

Khác với các cầu được xây dựng trên toàn quốc, cầu Trường Tiền có dáng dấp mềm mại, uyển chuyển, thông thoáng, nhẹ nhàng rất thích hợp với tâm hồn trầm lắng, cuộc sống ung dung, thanh thản, tế nhị, dịu dàng của người dân xứ Huế. Cầu được bắc qua khúc sông thơ mộng nhất của cố đô. Ðây là một tác phẩm kiến trúc đặc sắc của thành phố văn hoá du lịch.

Lần sửa chữa sau cùng này kinh phí dự trù lúc đầu, với tổng mức đầu tư là 3 tỷ cuối cùng tăng lên 54 tỷ. Vốn trong nước: 40.102.781.356. Vốn ngoại tệ: 7.200.000 francs. Ðơn vị chủ đầu tư: Sở giao thông vận tải TT Huế. Ðơn vị thi công: Công ty Cầu 1 Thăng Long. Riêng vài 4, tập đoàn Baudin-Chanteauneuf và hãng sơn Présiozo (Pháp) cung cấp sắt thép.

Về chất lượng xây dựng tốt hơn xưa. Mặt đường lòng cầu và hai hành lang đi bộ được rải bê tông át phan và đúc bê tông xi măng, có lắp đặt hệ thống chiếu sáng mới hiện đại. Tuy nhiên đứng về góc độ văn hoá, lịch sử, thẩm mỹ, khoa học thì còn nhiều điều phải bàn.
[img][/img]

Cầu Trường Tiền hay cầu Tràng Tiền (Cái này sẽ nói sau_Wikipedia tiếng Việt không nhắc đến sự cố sai lệch này) là chiếc cầu (dài 402,60m; rộng 5,40m) bắc qua sông Hương. Đầu cầu phía Bắc thuộc phường Phú Hòa, đầu cầu phía Nam thuộc phường Phú Hội; ở ngay giữa thành phố Huế, Việt Nam.

Lịch sử và tên gọi

Thi sĩ Quách Tấn, đã căn cứ bài thơ Thuận Hóa thành tức sự (chép bên dưới) của nhà thơ Thái Thuận để nói rằng dưới thời vua Lê Thánh Tông (1442-1497), sông Hương đã có cầu. Và chiếc cầu đó, được làm bằng song mây bó chặt lại với nhau và nối liền nhau, nên có tên là cầu Mây. Rồi vì cầu có hình cái mống úp lên sông, nên còn có tên là cầu Mống.
Trải bao năm tháng, không biết năm nào, cầu Mống được làm lại bằng gỗ, mặt cầu lát bằng ván gỗ lim.
Năm Thành Thái thứ 9 (1897), chiếc cầu trên được nhà cầm quyền Pháp (khi ấy Khâm xứ Trung Kỳ là Levécque) giao cho hãng Eiffel (Pháp) thiết kế (do Gustave Eiffel thiết kế) và xây dựng lại bằng sắt, đến năm Thành Thái thứ 11 (1899) thì hoàn thành và được mang tên vị vua này. Tổng cộng tiền xây cầu Thành Thái tiêu tốn hết khoảng 400 triệu đồng, là một số tiền lớn vào thời đó.
Nhưng sau khi vua Thành Thái bị thực dân Pháp đày sang đảo Réunion, thì nhà cầm quyền cho đổi tên là cầu Clémenceau, theo tên của một Thủ tướng Pháp thời Chiến tranh thế giới lần thứ nhất.
Đến năm Giáp Thìn (1904), bão lớn làm cầu hư hỏng nặng.
Hai năm sau, tức năm Thành Thái thứ 16 (1906), chiếc cầu mới được sửa chữa lại bằng xi măng cốt thép. Tổng chiều dài cây cầu là 401,10m, rộng 6,20m, có 6 vài, 12 nhịp, mỗi nhịp được thiết kế hình bán nguyệt. Và diện mạo này, vẫn giữ được cho đến ngày hôm nay.
Năm 1945 chính phủ Trần Trọng Kim đổi tên là cầu Nguyễn Hoàng. Và dù lần lượt có nhiều tên gọi, nhưng từ rất lâu, cái tên cầu Trường Tiền (vì chiếc cầu nằm gần một công trường đúc tiền, gọi tắt là Trường Tiền của nhà Nguyễn và phố Trường Tiền do vua Thành Thái lập năm 1899) vẫn được người dân quen gọi và đã đi vào nhiều bộ môn nghệ thuật...
Đến năm 1937, cầu được mở rộng thêm hai hành lang ở hai bên, dành cho người đi bộ, xe đạp và những bao lơn (ban công) hình bán nguyệt được tạo ra ở 5 trụ cầu giữa 2 vai để có chỗ dừng chân, hay né tránh nhau.
Năm 1946, trong chiến tranh Việt - Pháp, cầu bị đặt mìn giựt sập hai phía tả ngạn. Hai năm sau cầu được tu sửa tạm để qua lại.
Trong Sự kiện Tết Mậu Thân, trụ 3 và nhịp 7 bị phá hủy, khi quân Mặt trận Giải phóng miền Nam cho giựt sập để cắt đường tấn công của đối phương. Một chiếc cầu phao được dựng lên tạm thời cho người qua sông và sau đó, cầu đã được sửa chữa lại.
Từ năm 1991 đến 1995, công ty Công ty Cầu 1 Thăng Long lãnh trách nhiệm trùng tu, xây lại hai nhịp cầu, đổi màu cầu từ màu dụ bạc sang màu lam, nên chiếc cầu không còn giống chiếc lược ngà và không còn lấp lánh dưới ánh mặt trời nữa. Tất cả các bao lơn cũng bị phá bỏ. Trước đây mặt cầu rộng 6m20, nhưng sau khi sửa chữa xong, chỉ còn 5m40, cho nên chỉ có xe loại nhỏ mới qua lại cầu được

Trong Văn học Nghệ thuật

Tên Cầu Mống đã xuất hiện trong thơ Thái Thuận:

Thuận Hóa thành tức sự
(Quách Tấn dịch)
Ghe thuyền qua lại sớm liền trưa
Cầu Mống giăng sông cửa nước chừa.
Mây lẫn bóng non trời rộng mở,
Gió dồn tiếng sóng biển xa đưa.
Chợ chiều tấp nập thân là lụa,
Nét bút bồi hồi nhịp trúc tơ.
Ca nữ quản bao dòng huyết hận,
Địch đài trổi khúc lạc mai xưa.

Sau Cầu Mống, là cầu Trường Tiền. Và công trình này đã nhanh chóng trở thành một thắng cảnh nổi tiếng, và là đề tài của nhiều bộ môn nghệ thuật.

Trích giới thiệu:

Cầu Trường Tiền trong những câu ca:

Cầu Trường Tiền sáu vai mười hai nhịp
Em theo không kịp
Tội lắm em anh ơi!
Bấy lâu mang tiếng chịu lời
Anh có xa em đi nữa
Cũng tại ông Trời nên xa.
Năm 1906, chiếc cầu được đúc lại bằng bê tông cốt thép, nên có câu:
Chợ Đông Ba đem ra ngoài giại
Cầu Trường Tiền đúc lại xi-mon
Ơi người lỡ hội chồng con
Về đây gá nghĩa vuông tròn nước non...

Năm 1946, trong chiến tranh Pháp - Việt, cầu bị đặt mìn giựt sập. Sau đó, lại có câu:

Cầu Trường Tiền bấy nhiêu niên (năm) qua lại,
Kể tự đời Thành Thái đến nay.
Chạnh lòng biết hỏi ai đây,
Việc chi nên nỗi đang tay dứt cầu?
Và có ai đó đã đáp lại rằng:
Chí quyết thắng PhápTây
Nên cầu nầy phải phá,
Qua sông còn nhiều ngã
Đừng buồn bã em ơi.
Nước non khôi phục được rồi,
Cầu nầy bắc lại, không mấy hồi đó em...

Trong thời gian Nguyễn Bính lưu lạc đến Huế, cầu Trường Tiền cũng đã xuất hiện trong thơ ông:

Cầu cong như chiếc lược ngà
Sông dài mái tóc cung nga buông hờ
Đôi bờ đôi cánh tay vua
Cung nga úp mặt làm thơ thất tình...
...Bồng bồng sáu nhịp cầu cao
Thờ ơ bóng mát nơi nào cũng xanh...
(trích trong Vài nét Huế, 1941)

Trước năm 1975, ca sĩ Duy Khánh đã sáng tác ra bài Ai ra xứ Huế, trong đó có đoạn:

À ơi à ơi !
Chứ cầu Tràng Tiền sáu vài mười hai nhịp
Vì thương nhau rồi chớ xin kịp về mau
À ơi ơi à! Hò ơi!
Kẻo rồi mai tê bóng xế qua cầu
Thì bạn còn thương bạn chứ biết gởi sầu về nơi mô
À ơi ơi à!...

Sau sự kiện Tết Mậu Thân, cầu Trường Tiền bị bom đạn gây hư hại nặng. Quá xúc cảm, nhạc sĩ Trầm Tử Thiêng viết bài hát Chuyện một chiếc cầu đã gãy để nói lên sự việc này, có những câu :

...Cầu thân ái đêm nay gẫy một nhịp rồi
Nón lá sầu khóc điệu Nam Ai tiếc thương lời vắn dài
Vì sao không thương mến nhau còn gây khổ đau làm lỡ nhịp cầu...

Ngoài ra, cầu Trường Tiền cũng đã được in trong bộ tem thư của Việt Nam.

Cầu Trường Tiền trước năm 1904 (Cái nhà trong hình là Khách sạn Morin_Nền cầu lát bằng gỗ_Lang cang và lối đi bộ bên trong khung sắt vài cầu)



Cầu Trường Tiền trước năm 1904



Toàn cảnh Cầu Trường Tiền trước năm 1904.(Không có lối đi bộ hai bên cầu)

(Còn tiếp)

Cầu mang tên Le Pont Thanh-Thai (Cầu Thành Thái)_Chữ ghi trên hình



Không thấy lối đi bộ (Nhìn từ Bến Chương Dương - Chợ Đông Ba)



Sau bảo năm thìn 1904 (Ôi thôi cầu chỉ còn chừng này đây)

(Còn tiếp)

Cầu được sửa lại và mặt đường trên cầu đang được đổ đá để đúc lại bằng xi măng (1906)



Hình chụp làm mặt đường xi măng cho cầu Trường Tiền năm 1906
(Gửi từ Huế: 28/4/1909 - Saigon: 2/6/1909 - Địa điểm cuối cùng là Lyon, Pháp)

(Còn tiếp)

Năm Mậu thân (1968), Cầu bị gảy một nhịp (Trên hình là bờ bắc "Cầu Nổi", một cây cầu phao làm tạm để qua sông Hương_Cầu ở giữa Cầu Trường Tiền và Cầu Mới bây giờ_Bờ nam cầu phao này là bến Da Vàng).Cầu này chỉ dành riêng cho quân đội Sài Gòn.



"Cầu thân ái đêm nay gẫy một nhịp rồi
Nón lá sầu khóc điệu Nam Ai tiếc thương lời vắn dài"



Tận dụng năm vài còn lại, người dân Huế làm một chiếc đò ngang qua sông tạm ở đoạn gảy.



Cầu Trường Tiền đã gảy một nhịp nhưng nhịp sống người Huế vẫn nón lá áo dài sang sông Hương ở đoạn cầu gảy đó.



Người Huế thì qua sông bằng cách này đây.